Column 18 februari 2010
Signaal
De gemeenteraadsverkiezingen komen er aan, wat niet alleen blijkt uit krantjes in de brievenbus (in mijn geval ondanks een zogeheten ja-neesticker) en uit met affiches beplakte borden her en der in de stad, maar ook uit debatten en straatinterviews in de diverse media. Zo hoorde ik onlangs een kort radio-interview met een Haagse mevrouw die verklaarde op de PVV te gaan stemmen. Op de vraag van de journalist welke standpunten van die partij haar aanspraken, gaf ze een opmerkelijk antwoord. Deze mevrouw bleek de standpunten van de PVV niet te kennen. Ze voelde echter wel de behoefte haar keuze te verklaren en deed dat door de mededeling dat ze een ‘proteststem’ wilde uitbrengen en ‘een signaal wilde afgeven’.
De theorie achter het periodiek terugkerende verkiezingscircus is dat burgers mee kunnen beslissen over de manier waarop gemeente, provincie, land en Europa worden bestuurd. Zij doen dat door hun stem uit te brengen op de partij waarvan de standpunten het meest aansluiten bij de eigen opvattingen. Om te bepalen welke partij dat is, kunnen ze stemwijzers invullen, partijprogramma’s raadplegen en de berichtgeving volgen in allerhande media.
Tot zover de theorie. In de praktijk mag je al blij zijn wanneer een kiezer enige notie heeft van de standpunten van de partij waarop hij of zij stemt. Veel mensen kiezen voor een partij of een specifieke persoon uit gewoonte (‘ik stem mijn hele leven al…’), op gevoel (‘met … zou ik wel een biertje willen drinken’), of omdat de partij of persoon in kwestie zich uitdrukkelijk profileert als niet behorend tot ‘de Haagse kliek’, tot ‘de elite’ die ‘niet luistert naar het gewone volk/de man (mens?) in de straat’.
Dit laatste fenomeen is, naast de stem uit gewoonte en de stem op gevoel, een derde afwijking van de ideale situatie, namelijk die van de goed geïnformeerde burger die bewust kiest voor een bepaalde partij vanwege haar programma. Op enig moment zijn commentatoren dit verschijnsel, dat zich de laatste jaren steeds sterker voordoet, gaan aanduiden als ‘het uitbrengen van een proteststem’, met als doel ‘het afgeven van een signaal’ aan de gevestigde politiek.
Grappig is nu dat deze terminologie, in eerste instantie bedoeld om te verklaren waarom sommige mensen een stem uitbrengen op een bepaalde partij zonder het per se met haar programma eens te zijn of dat zelfs maar te kennen, inmiddels door kiezers is overgenomen om hun niet-inhoudelijke keuze voor een partij of politicus te onderbouwen, als ware het een geuzennaam.
Het is overigens ook aardig om te beseffen dat de terminologie vooronderstelt dat er aan de status quo niets zal veranderen. Immers: het signaal, afgegeven middels de proteststem, is uiteindelijk bedoeld voor diezelfde politici tegen wie de partij waarop men stemt zich juist zegt af te zetten. Door de eigen stem als proteststem en als signaal te typeren, geeft de Haagse mevrouw dus eigenlijk te kennen dat het niet haar bedoeling is dat de PVV daadwerkelijk aan de macht komt.
Nathan, 18 februari 2010